Leczenie endometriozy

Jest to choroba hormonalno-immunologiczna o nieznanej do końca etiologii. Nazwa pochodzi od grackich słów „wewnątrz macicy” – znaczy śluzówka macicy. Tkanka ta wyściełająca macicę od wewnątrz ulega przemianom hormonalnym co miesiąc, złuszczając się podczas miesiączki. Przy endometriozie komórki te narastają i ewoluują poza macicą w różnych częściach ciała, gdzie tworzą wszczepy, torbiele, guzy i zrosty. Powodują wówczas silny ból, mogą prowadzić do niepłodności i innych chorób.

Wszczepy endometrialne umiejscawiają się najczęściej w jamie brzusznej obejmując jajniki, jajowody, pęcherz moczowy, odbytnicę, więzadła podtrzymujące macicę, przestrzeń pomiędzy odbytnicą a macicą lub sam mięsień macicy (endometrioza mięśnia macicy zwana jest adenomiozą). Wszczepy mogą także występować na jelitach, odbytnicy, szyjce macicy, sromie, moczowodach, w ranach pooperacyjnych, czy płucach.

Tak jak śluzówka wewnątrz macicy, wszczepy poza macicą reagują na hormony wydzielane podczas cyklu miesiączkowego. Pod ich wpływem, każdego miesiąca narasta nowa śluzówka, która złuszczając się powoduje krwawienie. Jednak pozamaciczne tkanki śluzówki nie są wydalane z organizmu, czego konsekwencją jest wewnętrzne krwawienie, rozkład krwi, stan zapalny okolicznych narządów i tworzenie się tkanki zbliznowaciałej. Innymi komplikacjami w zależności od umiejscowienia wszczepów może być ich pęknięcie (co może rozprzestrzeniać endometriozę), tworzenie się zrostów, krwawienie jelitowe, zaparcia (jeśli guzy endometrialne są w jelitach lub ich okolicy, zaburzenia prawidłowej pracy układu moczowego (jeśli endometrioza jest w okolicy moczowodów lub pęcherza moczowego) Z upływem czasu objawy ulegają pogorszeniu, pomimo że w niektórych przypadkach zdarza się ich cykliczne zanikanie i ponowne występowanie.

OBJAWY

Najczęstszymi objawami endometriozy są bóle przed i podczas miesiączkowania (zwykle silniejsze niż normalne skurcze miesiączkowe), bóle podczas i po stosunku, obfite krwawienia, zmęczenie, bolesne wypróżnianie, bóle krzyża podczas miesiączki, biegunka i/lub zaparcia oraz inne jelitowe dolegliwości. Wiele kobiet z endometriozą doświadcza chorób na tle odpornościowym (alergie, astma, egzema). Bezpłodność dotyka ponad 40 % kobiet z endometriozą i jest powszechnym rezultatem pogłębiania się choroby.

TEORIE NA TEMAT PRZYCZYN ENDOMETRIOZY

Wysuniętych zostało kilka teorii, lecz przyczyna endometriozy do końca nie jest znana. Jedną z nich jest teoria migracji jajowodowej – podczas miesiączki część komórek śluzówki jamy macicy przedostaje się przez jajowody do jamy brzusznej, gdzie się zagnieżdża i rozrasta. Do tego procesu dochodzi u części pacjentek, które mają predyspozycje do implantacji endometrium poza jamą macicy. Inna teoria głosi, iż tkanki endometrium są przenoszone przez układ limfatyczny lub krwionośny. Kolejna teoria zakłada, że w wyniku rozwoju embrionalnego, pozostałości tkanek endometrium poza jamą macicy tworzą ogniska endometriozy. Wszczepienie operacyjne uznawane jest za kolejną przyczynę endometriozy w przypadkach, gdy została wykryta w bliznach pooperacyjnych.

DIAGNOSTYKA

Diagnoza co do istnienia endometriozy w formie wszczepów jest na ogół uważana za niedokładną, dopóki nie zostanie potwierdzona laparoskopią. Nowoczesna aparatura sonograficzna pozwala na uwidocznienie torbieli endometrioidalnych jajników, guzów endometrialnych zlokalizowanych między tylnym sklepieniem pochwy a odbytnicą lub macicą a odbytnicą. Do diagnostyki endometriozy pęcherza moczowego należy wykonać cystoskopię (zabieg uwidaczniający pęcherz moczowy od wewnątrz). Endometriozę płuca (Catamenial pneumothorax) diagnozuje się przy użyciu rezonansu magnetycznego lub rtg. Diagnostyka endometrialnych guzów jelit i odbytnicy odbywa się przy użyciu endoskopii jelita lub rezonansu magnetycznego.

LECZENIE

Nowoczesna terapia endometriozy obejmuje różne metody leczenia, przy czym część kobiet jest leczona kilkoma metodami jednocześnie. Leczenie przeciwbólowe i rozkurczowe ma na celu zmniejszenie dolegliwości związanych z endometriozą lecz pozostaje bez wpływu na samą przyczynę choroby. Jest ono stosowane krótkoterminowo, aby załagodzić ból u pacjentek, które nie zdążyły odpowiedzieć na wdrożone leczenie przyczynowe. Leczenie operacyjne polega na chirurgicznym wycięciu ognisk, guzów, torbieli powstałych na skutek obecności endometriozy. Operacje musza być wykonywane przez wykwalifikowany personel w referencyjnych ośrodkach. Są to często bardzo zaawansowane zabiegi wymagające oszczędzających sposobów leczenia, szczególnie u pacjentek nierodzących. Leczenie hormonalne ma na celu zapobiec przebudowie błony śluzowej macicy, jak ma to miejsce podczas prawidłowego cyklu miesięcznego. Stosuje się trzy grupy leków hormonalnych:

• gestageny, których działanie polega na stymulowaniu ciąży, a w konsekwencji nie dochodzi do zmian błony śluzowej związanych z prawidłowym cyklem.
• Analogi GnRH wywołują podczas leczenia sztuczną menopauzę, wstrzymując całkowicie cykl miesięczny
• Sztucznie uzyskany hormon danazol hamuje przebudowę błony śluzowej macicy poprzez zmniejszenie wyrzutu FSH i LH oraz zwiększenie uwalniania męskiego hormonu płciowego – testosteronu

Ginekolog może zalecić ponadto inne metody leczenia farmakologicznego.